Van bejaardenhuis naar leefgemeenschap: zo schaal je het goede voorbeeld op
“Bewoners wonen hier gemiddeld 15 jaar. Ze zijn actief, betrokken, en geven betekenis aan elkaars leven. Wij zijn geen woonzorgcentrum, maar een leefgemeenschap.”
Een ander verhaal over ouder worden
In een tijd waarin ouderenzorg vaak draait om systemen, indicaties, personeelstekorten en ‘zorgen voor’, laat Stichting Ludgerus zien dat het anders kan: een warme gemeenschap waar ouderen zelfstandig wonen, voor elkaar zorgen en samen actief leven. Geen zorgcentrum, maar een buurt in het klein. Geen bewoners die afhankelijk zijn, maar mensen die onderdeel zijn van een levend geheel. In Deventer is een voormalig bejaardenhuis omgevormd tot een vitale, warme gemeenschap met ongeveer 300 bewoners. Hier leven mensen samen actief, zorgen ze voor elkaar, en is zorg beschikbaar als het nodig is, maar nooit leidend.
Dit artikel inspireert én biedt een concrete leidraad voor wie dit model wil opschalen. Want goed voorbeeld doet volgen, mits je weet hoe.
De essentie van Ludgerus
Ludgerus is een plek waar wonen, welzijn en zorg met elkaar verweven zijn. Bewoners zijn onderdeel van een levendige gemeenschap waarin ze taken op zich nemen (receptie, boodschappen, ziekenhuisbegeleiding), elkaar ondersteunen en zichzelf blijven ontwikkelen. Zorg is beschikbaar, maar gericht op ondersteuning bij medische zaken. Alles draait om samen actief leven, niet om ‘ontzorgen’.
Kernprincipes van de aanpak:
- Samen actief leven in plaats van ‘verzorgen’
- Vrijheid met verantwoordelijkheid: bewoners weten wat er van hen verwacht wordt, maar niets is verplicht
- Gemeenschapszin als medicijn: sociale interactie verlengt de periode van zelfstandigheid
- Zorg als aanvulling, niet als fundament
Van klassiek naar community – van inspiratie naar implementatie in 4 fases
Waar in de klassieke zorgstructuur zorgverleners vooral ‘regelen’ en de touwtjes stevig in handen houden, kiest Ludgerus bewust voor een andere koers. Hier ligt de regie bij de bewoners zelf en hun netwerk. Die omslag vraagt niet alleen om een andere manier van organiseren, maar ook om een andere houding van iedereen die erbij betrokken is. Het vraagt vertrouwen, loslaten en een flinke portie lef.
In plaats van alles vanuit zorglogica te plannen, groeit het dagelijks leven bij Ludgerus organisch vanuit de gemeenschap. De persoonsalarmering is er als service en niet als kern van de zorg. Activiteiten worden niet vanuit een rooster bepaald, maar ontstaan uit de ideeën en initiatieven van bewoners zelf. Of het nu gaat om een kaartclub, samen koken of een themabijeenkomst: het komt van binnenuit.
Een cruciale rol hierin is weggelegd voor de vrijwilligerscoördinator, die fungeert als verbinder, aanjager en ondersteuner, als een echte community-builder. En ook de directie is geen abstracte macht op afstand, maar zichtbaar aanwezig. De directeur loopt rond in het gebouw, maakt praatjes met bewoners en is net zo aanspreekbaar als een buurvrouw of buurman. Zo ontstaat een cultuur waarin mensen zich gezien, gehoord en verantwoordelijk voelen, met elkaar en voor elkaar.
Op basis van de ervaringen van Ludgerus, is er een leidraad gemaakt hoe het Ludgerus-model elders op te bouwen =>
Fase 1: Start bij het woonconcept
– Zoek een bestaand wooncomplex of ontwikkel nieuwbouw.
– Zorg voor een mix van vitale en zorgbehoevende bewoners.
– Maak afspraken met woningcorporaties (zoals Ieder1 in Deventer).
Fase 2: Bouw de community op
– Bewonersinitiatief: Stimuleer bewoners om zelf activiteiten te organiseren en verantwoordelijkheden op zich te nemen.
– Vrijwilligerscoördinator: Stel een coördinator aan als een soort community builder, die bewoners ondersteunt bij het opzetten van initiatieven en het werven van vrijwilligers.
– Servicepakket: Bied diensten aan zoals 24/7 alarmopvolging, huishoudelijke hulp en persoonlijke verzorging, zodat bewoners zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen.
– Meedoen: Laat bewoners vanaf het begin meedenken en organiseren.
– Loslaten: Gebruik geen standaard dagbesteding maar bewonersinitiatieven.
Fase 3: Organiseer de zorg
– Zorgteam met verzorgenden IG en enkele verpleegkundigen.
– Geen aparte wijkteams: alles zit op één locatie.
– Samenwerking met gemeente over huishoudelijke hulp is cruciaal.
Fase 4: Bewaak cultuur en eigenaarschap
– Communicatie = eenvoudig en laagdrempelig (prikbord, overleg per 3 maanden).
– De directeur is zichtbaar in het pand en benaderbaar voor bewoners.
– Geen digitale overload, communicatie is face-to-face.
Lees onder de foto verder: de belangrijkste lessen, randvoorwaardes voor opschalen en door Ludgerus gedeelde documenten.
Randvoorwaarde voor opschaling
Wil je dit concept in je eigen organisatie of regio opzetten? Dan is een heldere vertaalslag nodig. Je kunt het concept niet letterlijk kopiëren, maar je kunt wel de principes overnemen. Dit zijn de cruciale voorwaarden: Het opzetten van een gemeenschap vereist een duidelijke visie en samenwerking met diverse partners. Het is essentieel om te begrijpen wat wel en niet werkt in dit model.
Concrete tips:
- Samenwerking met woningcorporaties: Werk samen met organisaties zoals woonbedrijf Ieder1 om geschikte woonruimtes te realiseren.
- Woonkeus-systeem: Gebruik bestaande systemen voor woningtoewijzing om transparantie en eerlijkheid te waarborgen.
- Schaalgrootte: Streef naar een wooncomplex met minimaal 150 en maximaal 300 woningen om een levendige gemeenschap te behouden.
Wel doen
– Kies voor een wooncomplex (minimaal 150, maximaal 300 woningen) met een gemengde populatie (zowel vitaal als zorg vragend).
– Werk met bestaande structuren: gebruik reguliere huurkanalen
– Zorg dat wonen, welzijn en zorg in één team samenwerken met korte lijntjes.
– Investeer in een sterke vrijwilligerscoördinator als verbindende spil.
– Laat bewoners echt eigenaar zijn van het sociale leven en maak bewoners eigenaar van hun eigen leven en gemeenschap
– Financier welzijn uit servicekosten om onafhankelijk te blijven van indicatie gedreven logica.
Niet doen
– Begin niet met een leeg vel, maar bouw voort op bestaande woonvormen.
– Vermijd het organiseren van ‘activiteiten’ op basis van aanbod, luister naar wat bewoners echt willen.
– Probeer niet alles vanuit de zorg te regelen. Zet in op samenwerking met sociaal werk en familie.
– Activiteiten opdringen; niets is verplicht
– Werken met aparte wachtlijsten of exclusieve instroom
– Te veel nadruk op indicaties of financieringslogica
Resultaten
De resultaten van het Ludgerus-model zijn indrukwekkend. Bewoners ervaren een hogere levenskwaliteit, zorgprofessionals hebben meer voldoening in hun werk, en de organisatie functioneert efficiënter. Hieronder per doelgroep de resultaten:
- Bewoner: Vitaler, actiever, socialer en betekenisvol leven. (Meet de tevredenheid en betrokkenheid van bewoners regelmatig om verbeterpunten te identificeren.)
- Zorgverlener: Meer voldoening, minder regeldruk, nauwe samenwerking (Zorg voor een werkomgeving waarin zorgprofessionals zich gewaardeerd en ondersteund voelen.)
- Netwerk/familie: Betrokkenheid en duidelijke rolverdeling
- Organisatie: Duurzame inzet van zorgcapaciteit, tevreden bewoners én team (Door de inzet van bewoners en vrijwilligers kunnen kosten worden bespaard op lichte zorgvragen.)
Tot slot: de grootste les
“Denk niet vanuit zorg, maar vanuit leven. Vraag niet: wat moeten wij doen? Maar: wat kunnen bewoners zelf en wat hebben ze daarbij nodig?”
Als je dit écht meent, moet je ook durven loslaten. En dat vraagt lef, vertrouwen en vooral: een duidelijke visie.
Wil je dit model opschalen of ermee experimenteren? Start klein, begin met een gebouw, betrek bewoners, en laat het groeien. De kracht van Ludgerus zit niet in de stenen of de zorg, maar in het vertrouwen dat mensen samen méér kunnen dan je denkt.
Meer informatie
Wil je meer zien of lezen. Ludgerus heeft verschillende documenten aangeboden:
- Missie en Visie van Ludgerus
- Concept Ludgerus, inclusief verhalen bewoners, zorgverleners en filmpjes: Samen actief leven – Ludgerus
- Algemene website van Ludgerus
- Kijk naar Ludgerus bij Omroep Max (aflevering 4): De Toekomst is Grijs | NPO Start (vanaf 5:30)
(klik op de playknop hiernaast voor een filmpje waarin het concept wordt uitgelegd in 1 minuut)